Kontrola drogowa policji - prawa, obowiązki, dokumenty

Zatrzymanie pojazdu i przeprowadzenie rutynowej kontroli, tak jak przepisy o ruchu drogowym oraz prawa i obowiązki funkcjonariusza policji, są regulowane odpowiednimi przepisami. Podstawa prawna kontroli drogowej wynika z art. 129 Ustawy z 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym. 

„Czuwanie nad bezpieczeństwem i porządkiem ruchu na drogach, kierowanie ruchem i jego kontrolowanie należą do zadań Policji.”

Cały artykuł dostępny jest w internecie, chociażby na stronie policji w zakładce RUCH DROGOWY: ➡️ https://kolo.policja.gov.pl/wl9/ruch-drogowy/przepisy/51966,Uprawnienia…

Jakie prawa ma policjant podczas kontroli drogowej?  Z treści artykułu jasno wynika, że policjant może:

1. Legitymować uczestników ruchu i wydawać im wiążące polecenia dotyczące sposobu korzystania z drogi lub używania pojazdu; 
2. Sprawdzać dokumenty wymagane w związku z kierowaniem pojazdem;
3. Żądać okazania dokumentu potwierdzającego prawo do używania pojazdu;
4. Przeprowadzić badanie w celu ustalenia zawartości w organizmie alkoholu lub środka działającego podobnie do alkoholu;
5. Sprawdzić stan techniczny pojazdu, jego wyposażenie, ładunek, wymiary, masy lub nacisku osi pojazdu znajdującego się na drodze;
6. Sprawdzić zapisy urządzenia rejestrującego samoczynnie prędkość jazdy, czas jazdy i czas postoju, obowiązkowe przerwy i czas odpoczynku;
7. Zatrzymać w przypadkach przewidzianych w ustawie, dokumentów stwierdzających uprawnienie do kierowania pojazdem lub jego używania.

Czy można zatem odmówić podania danych policji? Powołując się na przepisy określone ustawą o Policji, funkcjonariusz ma prawo wylegitymować Cię w trakcie wykonywania czynności służbowych. Jest to jednoznaczne z tym, że zweryfikuje Twoje dane osobowe, by ustalić czy jesteś tą osobą, za którą się podajesz. 

Odmowa podania danych dotyczących tożsamości jest wykroczeniem i można zostać za to ukaranym grzywną. Podobnie jest w przypadku pytań o cel podróży czy miejsce zamieszkania. Służby są uprawnione do zatrzymania samochodu, aby ustalić, skąd, dokąd oraz w jakim celu podróżujemy. Pamiętaj, że chociaż nie musisz mieć przy sobie dokumentu tożsamości, to masz prawny obowiązek przekazać prawdziwe dane, takie jak imię i nazwisko czy adres zamieszkania. 
 

Kontrolę drogową może przeprowadzić zarówno funkcjonariusz w mundurze jak i ten nieumundurowany. Policjant „w cywilu”, kontrolę może przeprowadzić tylko na terenie zabudowanym. Każdy funkcjonariusz ma także obowiązek przedstawić się i podać swój stopień. Nieumundurowany funkcjonariusz ponadto, musi wylegitymować się poprzez okazanie odznaki. Mundur zwalnia z tej konieczności, chyba że żąda tego kontrolowany. Warto pamiętać, że tak samo jak policja możemy spisać dane kontrolujących nas policjantów. Najważniejsze jest 6 cyfr z policyjnej odznaki – to unikalny numer każdego policjanta i ułatwia on późniejszą identyfikacji np. w sądzie.

Kontrola rutynowa policji zaczyna się od zatrzymania pojazdu. W tym celu funkcjonariusze drogówki dają precyzyjne znaki ręką, lizakiem lub w trudnych warunkach latarką z czerwonym światłem. Kierowca powinien zatrzymać się we wskazanym przez policjanta miejscu lub bezpośrednio za radiowozem. 

Następnie funkcjonariusz przechodzi do przeprowadzenia czynności służbowej, zaczynając od przedstawienia siebie, podania przyczyn zatrzymania i wylegitymowania kierującego. 
Rutynowa kontrola drogowa składa się z kilku stałych elementów. W pierwszej kolejności policjant sprawdzi czy kierowca ma uprawnienia do prowadzenia pojazdu, czy samochód ma ważną polisę OC. Następnie może dokonać tzw. wstępnej kontroli technicznej pojazdu, a nawet, oddelegować go do szczegółowej drogowej kontroli technicznej. Procedura ta dotyczy głównie pojazdów użytkowych.

W określonych przypadkach policjant może nakazać kierowcy lub pasażerowi opuszczenie pojazdu. Wówczas należy zastosować się do polecenia i wysiąść z samochodu — jest to zgodne z prawem.

Zdarzają się też sytuacje, i to nader często, że możemy zostać zaproszeni do radiowozu. W jakim celu? Na przykład, by zobaczyć nagranie z rejestratora, poddać się badaniu alkomatem, a nawet w celu umożliwienia uiszczenia, za pomocą karty płatniczej, grzywny nałożonej mandatem karnym.

Pamiętaj, że jazda autem z wypożyczalni samochodów Kaizen Rent nie zwalnia Cię z obowiązku poddania się kontroli rutynowej policji. 

Warto też odnotować, że uprawnienia kontrolne ma nie tylko policja drogowa, lecz także inspektorzy ITD, funkcjonariusze Straży Granicznej, Służby Celno-Skarbowej, Inspekcji Ochrony Środowiska oraz strażnicy miejscy.

Jak wspominaliśmy powyżej, początek kontroli to formalności. Policjant sprawdza dane kierowcy zatrzymanego pojazdu. Dlatego zawsze podczas jazdy samochodem należy mieć przy sobie dowód tożsamości czy w postaci fizycznego dokumentu, czy w formie elektronicznej, by umożliwić służbom weryfikację. Następnie według procedur następuje kontrola niezbędnych dokumentów pojazdu. Policjant sprawdzi czy auto nie widnieje w rejestrze pojazdów kradzionych, czy ma aktualne badanie techniczne, czy posiada polisę OC. Tego rodzaju informacje funkcjonariusze sprawdzą w systemie informatycznym.
Kolejny etap to sprawdzenie stanu technicznego pojazdu. Policjant może zajrzeć pod maskę i do bagażnika. Taka kontrola może dotyczyć:

• układu hamulcowego,
• układu kierowniczego,
• świateł i wyposażenia elektrycznego,
• osi, opon i kół,
• elementów podwozia i wyposażenia (gaśnicy, tachografu),
• poziomu emisji spalin i wycieku paliwa lub oleju.

Jeśli wynik inspekcji będzie negatywny, policjant odnotuje zatrzymanie dowodu rejestracyjnego w systemie informatycznym CEPiK i wydaje kierowcy pokwitowanie.

Co policja sprawdza podczas kontroli drogowej? Dla niektórych kierowców wielkim zaskoczeniem może być, kontrola stanu licznika pod względem przejechanych kilometrów.  Dlatego przypominamy, że od 1 stycznia 2020 roku policjanci mogą, a nawet muszą sprawdzać stan drogomierza. Zaś my, jako kierowcy mamy obowiązek nie utrudniać tych czynności. Takiej kontroli mogą być także poddane pojazdy transportowane np. na lawecie, nawet te niezarejestrowane. W takim przypadku do CEPiK trafia wpis z numerem VIN i wskazaniem licznika. Przepis ten wymierzony jest w nieuczciwych handlarzy samochodów i ma zapobiegać nagminnym dotychczas przypadkom cofania liczników w używanych samochodach importowanych zza granicy. 
 

Od kilku lat trwają prace mające na celu aktualizację przepisów ustawy Prawo o Ruchu Drogowym. Wiele z tych zmian to udogodnienia dla kierowców, idące z duchem cyfryzacji.  Jednym z nich była nowelizacja, która weszła w życie w 2018 roku, dzięki której kierowcy nie muszą już mieć przy sobie dowodu rejestracyjnego, ani potwierdzenia zawarcia umowy ubezpieczenia OC. Odpowiednie narzędzia pozwalają w trakcie kontroli sprawdzić funkcjonariuszom informacje wynikające z tych dokumentów w Centralnej Ewidencji Pojazdów i Kierowców. Kolejny pakiet  deregulacyjny, którego postanowienia weszły w życie 4 grudnia 2020 roku, zwalniają kierowcę z obowiązku posiadania przy sobie prawa jazdy. Jakie zatem dokumenty przy kontroli policyjnej należy mieć, a które są nam zbędne?

Kierowca powinien mieć przy sobie podczas jazdy:

• dowód osobisty lub inny dokument tożsamości.

Kierowca nie musi mieć przy sobie podczas jazdy:

• dowodu zawarcia umowy obowiązkowego ubezpieczenia OC,
• dowodu rejestracyjnego,
• prawa jazdy.

Co oznacza to dla kierowcy? Że od 5 grudnia 2020 roku kierujący nie zostanie ukarany mandatem za brak przy sobie fizycznego prawa jazdy, dowodu rejestracyjnego i potwierdzenia ubezpieczenia OC. Policja zweryfikuje wszystko w systemie elektronicznym.
O czym jeszcze warto pamiętać? O tym, że uprawnienia i dowód rejestracyjny mogą zostać zatrzymane, nawet wtedy, gdy fizycznie dokumenty nie zostaną nam odebrane. Jeżeli w wyniku kontroli policja je zabierze, to musi wydać odrębne pokwitowanie dla każdego zatrzymanego dokumentu.

Przy okazji tematu kontroli drogowej często pytacie: Czy policjant ma prawo wziąć do ręki mój dokument tożsamości? Odpowiadamy krótko: TAK. Policjanci są szkoleni z rozpoznawania autentyczności dokumentów. Taka namacalna weryfikacja, pozwala ujawnić te fałszywe.
 

Jak mówi stare mądre przysłowie „Nieznajomość prawa szkodzi”. Dlatego warto wiedzieć, czego oczekuje od nas prawo. Znajomość procedur i współpraca z funkcjonariuszami, z pewnością usprawnią przebieg kontroli i spowodują, że będzie ona dla nas mniej stresująca. Na szczęście ustawodawca  nie zostawia nas samych sobie. Tak jak przepisy ustalają procedury, jakim podlegać powinna każda kontrola drogowa, równie precyzyjnie określa, jakie zachowanie kierowcy jest odpowiednie do omawianej sytuacji. Po pierwsze reagując na sygnały służb policyjnych, należy zatrzymać pojazd, ale co potem?

• trzymać ręce na kierownicy,
• wyłączyć silnik, włączyć światła awaryjne,
• wylegitymować się okazując dokument tożsamości,
• umożliwić dokonania identyfikacji pojazdu, 
• umożliwić przeprowadzenie kontroli stanu licznika,
• bez wyraźnego polecenia nie wysiadamy z auta, 
• bez polecenia nie wchodzimy do radiowozu.

Miejmy w świadomości fakt, że kontrole policyjne odbywają się rutynowo na terenie całego kraju. Zatem zatrzymanie przez policję nie oznacza, że jesteśmy podejrzani, że złamaliśmy prawo i że na pewno zostaniemy ukarani mandatem. Ponadto każdy obywatel ma prawo nie zgadzać się z decyzją funkcjonariuszy. Możemy nie przyjąć mandatu i odwołać się od niego na drodze sądowej. Pamiętajmy wówczas o spisaniu numerów odznaki policjantów, którzy przeprowadzili zatrzymanie. Niestety, nie ma recepty na to, kiedy przyjąć mandat, a kiedy odmówić przyjęcia. Każda sytuacja na drodze musi zostać rozpatrzona indywidualnie.

Policjant podczas kontroli drogowej może więcej, jako ten który stoi na straży prawa i porządku. Jak wspominaliśmy wcześniej, zakres jego kompetencji bardzo dokładnie reguluje ustawa Prawo u Ruchu Drogowym. Określa też ona całkiem wyraźnie czego podczas kontroli rutynowej policji nie wolno.

Czego nie może policjant podczas kontroli drogowej? 

• Policjant nieumundurowany nie może doprowadzić do zatrzymania pojazdu poza terenem zabudowanym. Poza tym, taki funkcjonariusz nie może przejść do przeprowadzenia kontroli, jeśli sam nie wylegitymuje się i nie poda swojego stopnia służbowego. 
• Policjant ma prawo zaglądać do bagażnika, ale nie może przeprowadzić kontroli osobistej kierowcy, pasażerów i sprawdzać zawartości bagażu, jeżeli nie zachodzi uzasadnione podejrzenie popełnienia karalnego czynu zabronionego przez te osoby. Jednak jak pokazuje praktyka, takie podejrzenie może występować zawsze… a argumenty są po stronie funkcjonariuszy, co wynika z art. 15 ust. 1 pkt 5 ustawy o policji, a ten mówi jasno o możliwości: „dokonywania kontroli osobistej, a także przeglądania zawartości bagaży i sprawdzania ładunków w portach i na dworcach oraz w środkach transportu lądowego, powietrznego i wodnego".
• Kontroli nie może przeprowadzić policjant w nieoznakowanym radiowozie, jeśli nie jest w pełnym umundurowaniu.
• Podczas kontroli drogowej przedstawiciel policji nie może odmówić pokazania odznaki, a także spisania z niej numerów identyfikacyjnych. Policjant „w cywilu” ma nawet obowiązek pokazania jej nim rozpocznie kontrolę.
   

Obowiązek poddania się kontroli drogowej został zagwarantowany prawnie. Niedawna nowelizacja przepisów przekwalifikowała czyn niezatrzymania się do kontroli drogowej z wykroczenia na przestępstwo, zaostrzając tym samym kary za jego popełnianie. Obecnie za niezatrzymanie się do kontroli grozi kara w wymiarze od 3 miesięcy do lat 5 pozbawienia wolności. 

Konsekwencje karne i finansowe grożą także kierowcy za utrudnianie czynności, czyli niewłaściwe zachowanie się podczas kontroli policyjnej. Jeśli kierowca nie dostosuje się do poleceń funkcjonariusza, policjant ma prawo nałożyć mandat w wysokości 500 zł. Nawet 10 lat pozbawienia wolności grozi z kolei kierowcy, który podczas kontroli będzie zachowywał się agresywnie wobec policjanta.

W ekstremalnych przypadkach, gdy kierowca wezwany do kontroli rutynowej policji, podejmie próbę ucieczki, musi liczyć się z wyższym wymiarem kary. Dotyczy to także m.in. sytuacji, w których kierowca:

• jest pod wpływem alkoholu lub innych środków odurzających, 
• ma cofnięte uprawnienia do prowadzenia pojazdów, 
• porusza się z nielegalnymi tablicami rejestracyjnymi.

Ile punktów grozi za wyżej wymienione wykroczenia po zaostrzeniu przepisów? Sprawdzisz to szybko w naszym kolejnym artykule: Punkty karne – zmiany w taryfikatorze w 2022.